Przeciwko korridzie

Później jednak, bardzo powoli zaczęła narastać fala sprzeciwu. W ciągu ostatnich kilku lat byłem świadkiem scen, które dawniej w mojej przybranej ojczyźnie wydawałyby się nie do pomyślenia. Coraz częściej przy stole zdarzały się gorące dyskusje, w których większość naszych gości (Hiszpanów!) twierdziła, że nie podoba im się widowisko, w którym dla przyjemności widzów zadaje się cierpienia zwierzętom. Celebryci wyznawali (publicznie!), że korrida ich nudzi czy wręcz wywołuje niesmak. Aktorzy Fernando Tejero i Rossy de Palma, piosenkarki Alaska i Amparanoia, projektant mody David Delfin czy piłkarz FC Barcelona Carles Puyol zdeklarowali się jako przeciwnicy walk. Choć król Juan Carlos znany jest jako miłośnik korridy, jego małżonka, królowa Sofia ujawniła ostatnio, że nie zgadza się z mężem i jest przeciwna walkom. – Sprawiać bykowi cierpienie ku uciesze publiczności i dla zarobku kilku ludzi? – pytała. – Niech robią, co chcą, ja nie będę w tym brać udziału.

Mieszkając w Hiszpanii od 20 lat obserwuję lepsze i gorsze chwile tego osobliwego zjawiska. Piętnaście lat temu na przykład sensację wywołał Jesulín de Ubrique, bożyszcze hiszpańskich nastolatek, biorąc udział w korridzie przed wyłącznie żeńską publicznością ("Na całej arenie tylko ja i byk mieliśmy jaja"). Sam Jesulín był zresztą matadorem nietypowym, jego występy były momentami wręcz śmieszne. Piszczące dziewczęta rzucały na arenę kwiaty, prezerwatywy, pluszowe misie i majtki, które matador od czasu do czasu podnosił i powiewał nimi przed szarżującym bykiem…

W 1936 roku Federico García Lorca opisywał korridę jako "prawdopodobnie największy skarb Hiszpanii, najwspanialszą fiestę, jaką można sobie wyobrazić". W tym kontekście słowo "fiesta" znaczyło więcej niż po prostu "impreza" – chodziło raczej o święto narodowe, jakby w kraju setek tysięcy fiest ta jedna była wielkim spotkaniem wszystkich Hiszpanów. Do końca XX wieku sprzeciw wobec korridy traktowany był jako przejaw tchórzostwa i braku patriotyzmu. Antonio Moreno, koordynator Colectivo Andaluz Contra el Maltrato Animal (Andaluzyjskiej Wspólnoty przeciwko Znęcaniu się nad Zwierzętami) wspomina, że jeszcze niedawno każdy, kto w barze źle wyrażał się o walkach byków, ryzykował wyrzucenie na ulicę. Przeciwnicy korridy stawali się obiektami szyderstw podszytych ksenofobią i seksizmem: słynny teoretyk walk byków Andrés Amorós przeciwników tego widowiska nazywał "przerażonymi angielskimi starymi pannami".

Dziś opozycja nie jest już tak łatwa do wyszydzenia, przede wszystkim dlatego, że wsparcie dla przeciwników korridy nie jest już marginalne. Sondaże wykazują, że około 70 procent Hiszpanów w ogóle nie interesuje się walkami byków lub jest im aktywnie przeciwne. Powstają dziesiątki różnorodnych grup nacisku – od stowarzyszeń obrony praw zwierząt (ADDA, CAS) do partii politycznych, grup na Facebooku i komórek protoanarchistycznych. Wiele z tych środowisk czerpie inspirację z działania podobnych organizacji w Wielkiej Brytanii i USA.

Ruch przeciwników korridy jest coraz głośniejszy, dynamiczny i coraz bardziej oddany sprawie. Nie ma weekendu bez kolejnej demonstracji przed arenami i wymachiwania transparentami z hasłem "Tortura, ni Arte ni Cultura" ("Tortura, nie sztuka, nie kultura"). Członkowie tych grup są coraz lepiej zorganizowani i świetnie wykorzystują najnowsze technologie, z internetem na czele (w przeciwieństwie do zdecydowanie archaicznego przemysłu związanego z korridą, który funkcjonuje tak samo jak przed wynalezieniem globalnej sieci). Coraz częściej zorganizowane grupy podejmują długie podróże wynajętymi autokarami, aby zaznaczać swoją obecność wszędzie tam, gdzie organizowane są walki byków. W mieście Coria w regionie Estremadura na zachodzie Hiszpanii odbywające się pod koniec czerwca walki byków tradycyjnie zawierały także tę część, w której banderilleros wbijali w kark byka kolorowe włócznie, ale w ubiegłym roku lokalne władze zakazały tego, głównie na skutek nacisków ze strony zorganizowanych grup "antitaurino" (przeciwników walk byków). We wrześniu duże grupy przeciwników zjeżdżają pod arenę Toro de la Vega w miasteczku Tordesillas niedaleko Valladolid, gdzie odbywa się tradycyjna walka byka z mieszkańcami miasta dosiadającymi koni i kłującymi zwierzę długimi lancami.

W Hiszpanii coraz silniej odczuwa się polaryzację poglądów społecznych na temat korridy. Możliwość wprowadzenia jej zakazu w Katalonii jest od miesięcy tematem numer jeden w barach w całym kraju.

Ale jest i inny powód: rosnąca sława matadora José Tomása Romána Martína. Kiedy po raz pierwszy pojawił się na arenie w połowie lat 90., gazety pisały o "odrodzeniu się prawdziwej korridy po długich latach dekadencji i nudy" – a Martín walczył z bykami tak, jakby za nic miał życie. Najbardziej zagorzali "aficionados", miłośnicy korridy – środowisko równie nieliczne i hermetyczne jak świat miłośników opery – wychwalali klasyczną perfekcję ruchu jego mulety. Jego posągowa postawa budziła tyleż zachwytów co jego odwaga. Krytycy wychwalali to, w jaki sposób kontrolował przestrzeń i czas na arenie. Wszyscy wstrzymywali oddech, kiedy przepuszczał byka pod muletą, tak blisko siebie, że rogi muskały jego ubranie.

Ta niezwykła odwaga w połączeniu z pewną prostotą i powagą sprawiły, że Tomása uznano za kontynuatora linii wyznaczonej przez dwie największe postaci w historii walk byków, Juana Belmonte i Manolete. "José Tomás prezentuje styl oparty na podstawowych, klasycznych zasadach", pisał Juan Posada, dziennikarz i były toreador. "Żaden inny współczesny matador nie zbliżył się tak bardzo do doskonałości, o której wszyscy marzymy. Kogoś takiego potrzebowaliśmy, aby zerwać z monotonią i nudą."

Nawet ludzie nie będący miłośnikami korridy podziwiali jego walki. Kataloński aktor Ramón Fontsere był zachwycony i porównywał go do Wacława Niżyńskiego. "José Tomás wyglądał jak stojąca na środku areny trzcina targana wiatrem", wspominał później. "Stał dokładnie na linii oddzielającej chwałę od tragedii. Nie jestem miłośnikiem walk byków, ale byłem pod ogromnym wrażeniem."

Sam José Tomás jest niezwykłym człowiekiem: racjonalistą i buntownikiem, konserwatystą i rewolucjonistą zarazem. Jeśli jego sztuka ma być przełomem, to nie zobaczymy tego przełomu w telewizji: Tomás nie zgadza się na transmisje swoich występów i nigdy nie udziela wywiadów. Istnieje wokół niego swoista medialna próżnia, co jak komentuje Leonardo Anselmi, członek organizacji przeciwników corridy Plataforma Prou, tylko potęguje zainteresowanie tłumu i całą mitologiczną otoczkę. Tomás wyraźnie komunikuje, że świat kreowany przez współczesne media jest niewiele wart. – Żyjemy w bardzo powierzchownych czasach – mówi. – Wywiady telewizyjne to zmora mojego zawodu.